Gri Ağaç – Piet Mondrian – Gray Tree – 1911 – Eser Analizi

Gri Ağaç: Piet Mondrian’ın soyutlamalarının başladığı nokta

Gri Ağaç, Kırmızı ağaç eserine nazaran aradan geçen bir yılın da etkisiyle artık daha kübist etkiler taşıyan bir soyutlamaya doğru ilerliyor Piet Mondrian, Gri Ağaç‘ın dallarını birbiri ardına sıralarken, bu hareketleri resmi bölen bir çizgi misali gibi kullanıyor. Bu parçalı görüntü, hem daha sonrasında yapacağı geometrik soyutlamalara zemin hazırlıyor, hem de ağacı böyle parçalayıp bölerek yavaş yavaş De Stijl anlayışına doğru da yaklaşıyor diyebiliriz.

Gri Ağaç ile Kırmızı Ağaç’ın Benzerliği

Ancak Kırmızı Ağaç’ta da belirttiğim gibi, bu resimler bana göre Mondrian’ın temelleridir. Temelini sağlam bir şekilde oluştumuş ve ağacın anatomik ve ruhani yapısından tüm soyutlamalarında faydalanmıştır. Sanıyorum ki Gri Ağaç ile Kırmızı Ağaç’ ta resmettiği ağaç aynı, yalnızca açısal bir farklılık gözlemliyorum, ağacın boyu, dallarının çıkış noktası, gövde kalınlığı, aynı ağaç olabileceğini gösteriyor.

Kırmızı Ağaç’ın ters çevrilmiş hali ile Gri Ağaç’ın kesişimi

Mondrian bu noktada şöyle bir hayati felsefeyi de benimsemiş olabilir; yavaş yavaş değişen ve oturan resim anlayışı ile bir yıl önce renk cümbüşleriyle harmanlayıp resmettiği bu ağacı, çok daha kısıtlı renk ile, üzerinde farklı etkiler yaratarak resmetmeyi deneyerek kendine meydan okumuş olabilir. Bu aslında hepimizin daimi sürecinin bir parçasıdır. Zaten bu anlayış ileride benimseyeceği De Stijl tavrına oldukça yakındır.

Ressam Gri Ağaç eserinde daha geometrik bir iş ortaya koymuş aynı zamanda da rengin o muazzam parıltısından vazgeçmeyi göze almıştır. Aradan geçen bir yıl Mondrian’ı cesaretlendirmiş, sadeleştirmiş, ve belki daha da özgünleştirmiştir. Ancak yine de bana sorarsanız Kırmızı Ağaç’ın karşısında olmayı Gri Ağaç’a tercih ederim.

Dikkat ederseniz bu resimde piksel piksel bir atmosfer var, Mondrian havayı, yeri, göğü, ağacı; o an ne bulduysa resme dahil etmiş ve birbirinden ayırmadan parçalamıştır. Sanki önce resmi bir kağıda çizmiş ardından kağıdı buruşturmuş ve çıkan buruşuklukları biraz gölgelemiş gibidir. Ağacı, yeri ve havayı bir tutarak, dekupe etmeden parçalamış olması şunun net bir şekilde göstergesidir: Piet Mondrian artık bütünü görüyor, ve bütüne bir müdahalede bulunuyor. Bu da, onun ilerde yapacağı resimlerin köklerinin nereye kadar uzandığının bir göstergesi, Bunlar bir stilin, bir üslübun ilk sancıları, ve bu yüzden çok kıymetliler.

Piet Mondrian, Gri Ağaç‘ta örümcek ağı gibi ağlar örmeye başlıyor, gökyüzünü yeni yıkanmış bir çarşaf gibi ağacın dallarına tutundurma çabası, yine aynı şekilde zemin anlayışını yok etmek istermiş gibi, zemini tutup havaya kaldırmışçasına verilen etkiler…

Bu bütün görme çabalarının ardından çok da geçmeden, yeni bir üslup anlayışını benimseyecektir Mondrian. Bu, sanıyorum ki onun için tatlı bir serüven, bir şeyi çok çok farklı görebilme çabası, tek bir değişmezden, binlerce değişen üretebilme arzusu, -ki bu bir sanatçının en çok ihtiyaç duyduğu şeylerden biridir.- Dünyaya sunmuş olduğu bu eserler sayesinde biz de bu tatlı serüvene dahil oluyor, ve bir sanatçının neredeyse bütün bir sürecinin işleyişini gözlemleyebiliyor, hele de Mondrian gibi, farklı üsluplarda yapılmış işlerini görüp, değerlendirebildiğimiz sanatçılar, süreci görmemiz açısından bizlere büyük fayda sağlıyor. İşte Piet Mondrian‘ın Gri Ağaç‘ı ve yeni ifade anlayışına doğru sürüklenen sanatı.

        İşte, Piet Mondrian o küçük dikdörtgenlerinin içine böyle derin ifadeler sığdırabiliyor.

Teşekkürler Mondrian.

Görüş ve önerileriniz için benimle İletişime geçebilirsiniz.

• Instagram

Hüseyin Babacan