Guernica – Pablo Picasso – 1937 – Resim Analizi -Trajedinin Resmi

Guernica – Pablo Picasso – Vahşetin Resmi

Guernica tablosu, Pablo Picasso tarafından yapılmış, epey büyük boyutlara sahip, Guernica Bombardımanı’nı konu alan, anıt niteliğinde bir tablodur. Yaşanan vahşetin, bir temsili haline gelmiştir.

Bu siyah beyaz, ölüm kadar soğuk eser; ‘’Ben gördüğüm gibi değil, hissettiğim gibi boyarım.’’ diyen Picasso’nun elinden çıkmıştır.

Guernica tablosu çözümlemesinden önce, neden yapıldığına ve neyi anlattığına bakacağız. Guernica Bombardımanı, İspanya iç savaşı sırasında yapılan bir hava saldırısıdır. Ancak Guernica, öyle büyük bir yer değil, hepi topu 5.000’e yakın nüfusa sahip küçük bir yerdir. Ve bu nüfus daha çok kadın ve çocuklardan oluşuyor. Herhangi bir önem arz edecek stratejik bir konumda olduğu da söylenemez.

Ve maalesef o dönem yapılan açıklamalarda; hava saldırısında yaklaşık olarak 1.654 ölü, 889 yaralı veriyor Guernica. Pablo Picasso bu trajedi karşısında bir şey yapmadan duramıyor ve Guernica resmini oluşturmaya başlıyor.

İşte böylece başlıyor süreç.

Adını, bu küçük yerden; daha doğrusu kentin neredeyse yarısını acımasızca katleden, 3 saatlik aralıksız Guernica bombardımanının yaşattıklarından alıyor desek, daha isabetli olur. Gelin, Guernica tablosunun incelemesini daha da derinden yapalım.

Ölümün o renksiz soğukluğu: Guernica

Bu esere baksanız bir tek kan kırmızısı yoktur, bir tek ateş turuncusu görünmez, ya da hiç bir savaş uçağı uçmaz üstünüzden, kulaklarınızı bomba sesleri tırmalamaz. Yalnızca, ölüm kadar soğuk grili tonlar görür, baktıkça çığlıklar duyarsınız.

Her çığlıkta canlanır Guernica tablosunun hikayesi, üstünüze kan püskürmeye başlar başı kopuk atlar, küçük çocukların gözyaşlarına bulanır elleriniz. Çaresizlik, gözbebeklerinizin içine öyle bir oturur ki, kırpılmaya korkar kirpikleriniz, parçalanmış bedenler, yumruk yumruk eller, karanlıkla boğulmuş yığınlar gırtlağınıza yapışır.

Tüm o anlamsız gibi görünen parçalar anlam kazanmaya başlar. Sanki her bir parçayı görür, her birini tanırsınız. Aradan çıkan elin, uzandığı yüzü, bir anlığına canlandırır zihniniz. Görünmeyen yerleri tamamlar, Ve kendinizi Guernica’da, yani vahşetin içinde bulursunuz.

Öyle bir andır ki bu, yok olmaya çok yakınmış gibidir zaman, o telaşı ve korkuyu kalbinizde hissedersiniz, ne yapacağınızı bilemezsiniz.

Doğrusu, Picasso, bu denli kudretli bir ifadeye imza atmış olduğu için çok şanslıyız. Guernica tablosunun yorumu öyle sağlam bir ifadedir ki, savaş karşıtı bir ikon haline gelmiş, savaşın o acımasız yüzünü gözler önüne sermiştir.

Guernica tablosunun sol altında uzanan figürde dehşet ve acı görülür, elleri, kolları yara bere içinde gibi görünen bu figür, bir imge görevi taşıyor olabilir, elinde kırık bir kılıç tuttuğunu görürsünüz. Bence bu tasvir, alt kesimdeki halkın bir ifadesidir.

Ellerinde bulunan yara bereler; figürün, hayatının hırpalanarak ve zorluklarla geçtiğini gösterir, bu aynı zamanda işçi sınıfını çağrıştırıyor. Elindeki kırılmış kılıç ise, çabasının ne denli beyhude olduğuna bir işaret. Uçaktan atılan acımasız bombalara bir kılıç ne yapabilir ki? Sivil halkın uçaklara karşı çabası, kırılmış yarım bir kılıç kadar çaresizdir.

Adamın kılıcı tuttuğu elinde bir küçük çiçek gözümüze ilişir, bu karşıtlık fikri barış için savaş kavramını önümüze serer, doğanın bir kanunu gibi görünen; hayatta kalmak için öldürme dürtüsü, tezat bir şekilde, çiçekli bir elde yerini alır. Aslında, o kılıcı tutmak istemese de, kendini savunmanın başka yolu olmadığını düşünür. Bu da, korkunun bir tesiridir. Ve aynı zamanda, savaşma çabasında olan kolu bedeninden ayrılmıştır. Kısacası, Guernica‘daki bu tasvir halkın çabasının maalesef bir işe yarayamadığını bize gösteriyor.

Guernica tablosunun solundaki diğer figürde ise, sanki kucağında, bebeğinin cansız bedenini tutan bir annenin feryadı resmedilmiştir, Figürün ellerinin çaresizce bükülerek kasılması, pençelerini uçağın kanadına geçirmek istermişçesine hırçınlığı, çocuğun yere doğru uzanmış hareketsiz bir halde duran kafası ve kadının gökyüzüne doğru haykırışı çarpıcıdır.

Guernica tablosu bu figürde, sivil halkın içinde bulunan kadın ve çocukları, anne ve evlatları, ne denli bir feryat ile koruma çabası içerisinde olduğunu gösterir. Bu anne ve çocuk figürünün arkasında bir büyükbaş görürüz, bu büyükbaş erkek bir büyükbaştır. Kadın ve çocuğun sanki onun yanına sığınmış gibi duran bu hali, Guernica’da yardımda bulunabilecek erkeklerin savaşta olduğu gerçeği ile bağdaşınca daha da vahim bir hal alır.

Guernica tablosundaki bu üçlü figür bize şunu gösteriyor: Kadın ve çocuklar yalnız, ortada bir baba figürü yok (muhtemelen savaşta), var olan erkekler çaresiz ya da ölü durumda. Herkes derin bir korku ve çaresizlik ile zamanın içinde umutsuzca kayboluyor.

Arkada, bir kuş benzeri hayvan görürüz, onun da kanadı kırıktır. Yani içeride de dışarıda da bu vahşetten kaçış söz konusu değildir.

Guernica tablosunun yalnızca bir köşesi bile öyle çok şey anlatıyor ki, bunlar, bir uçağın kokpitinden görülebilecek şeyler değil.

Resmin sol tarafı bir lamba ile aydınlanan tarafta kalıyor. Ve buradaki herkes acı çeker vaziyette, lamba bir göz şeklinde etrafı aydınlatıyor. Bir kurtarıcı imgesi olacak ışık, burada sanki vahşetin koca gözü.

Pablo Picasso’nun Guernica tablosunda bulunan bu ışık figürüyle ilgili farklı farklı yorumlar bulunmakta. İspanyolca, ampul anlamında olan bombilla kelimesine bir gönderme olduğu da söylenir, tanrısal bir bakış olduğu da. Ancak biz kendi yorumumuzu getirmeyi, yeni bir bakış kazanmayı hedefliyoruz.

Eğer Yüzüklerin Efendisi filmini izlediyseniz, orada bulunan Sauron’un koca gözünü bilirsiniz, şu ateşler içinde yanan ve kötülüğü kollayan koca göz.

Guernica tablosunda bulunan bu ampul ve göz figürü sanki kötülüğün arayışının bir temsili gibi, çünkü bu ışığın altında duran herkes sanki hedef olmuş, o koca göze yakalanmış, vurulmuş. Hemen altında bulunan atın dili ve aynı zamanda acı ile feryad eden annenin dili mızrak ucu şeklinde, bu, acının ve öfkenin temsili olabilir. Zira henüz ölmemiş olanlarda var olan bir imge, yani hala bir şeyler hissedebilenlerde. Ve hemen ampulün altında bir pencereden uzanmış el ve elinde tuttuğu gaz lambasını görürüz. Bu lamba ve el sanki yardım etmek istermişçesine acı çekenlere doğru uzanmıştır. Sanki herkes bu gözden kaçmak ister.

Zaten Guernica öyle gergin ve acı doludur ki, tabloyu izlerken, yeriniz belli olsun istemezsiniz. Sessizce bakmak istersiniz, nefesiniz durağanlaşır, savaşın o saklanma psikolojisine girersiniz. İşte bu yüzden, Guernica‘da, aydınlığın yüzünüze vurması pek de iç açıcı değildir.

İçeri uzanan gaz lambasının yanında bir kafa belirir. Sanki hayaleti andıran bu kafa da pencerenin dışından uzanır, yüzünde şaşkın bir ifade takınan bu figür, diğer figürlere nazaran acı çekiyormuş gibi görünmez. Şok içerisinde içeriyi izler, bu figür diğer figürlere göre daha bakımlı ve temiz görünür, Bu burjuvazi bir temsil olabilir, ve savaşın herkesi etkilemiş olduğuna bir işarettir.

Onun da aşağısında, içeri dizleyerek giren bir kadın olduğunu görürüz, ayakları ve elleri çizikler içindedir, içeri bir hışımla daldığını hissedersiniz. Kafasını direkt ampule doğru kaldırmış vaziyette durur. Arkadaki açık kapıdan içeri dalmış gibi görünür. Ancak gariptir kapının hemen dibinde acı içinde kıvranan adamı kimse görmez, tablo onu adeta saf dışı bırakmıştır.

Bence Guernica için bu figür, tablonun en önemli figürü. Acının, ne denli görünmez olduğunu, kalabalığın içinde dahi olsanız, yardımın bazen mümkün olmadığını, açık bir kapının, her zaman özgürlüğe eşdeğer olmadığını, feryadınızın ne kadar büyük olursa olsun bir anlam ifade etmediğini, belki de bir kuytu köşede tek başına ölümün ne denli zor olduğunu, savaşın ortasında; bir enkazın, bir yangının arasında kalıp can verirken, çığlıkların nasıl da beyhude olduğunu; göz bebeklerimizden, zihnimize çiviler Guernica.

Savaşın içinde bulunan o insanlık dışı duyguları, vahşeti ve çaresizliği, ölümü, acıyı, gözyaşını, çok değil; yalnızca iki renk ile yapar Picasso. Ama öyle bir yapar ki! Tüm dünyaya yeter Guernica.

Onları gördüğü gibi değil, düşündüğü ve hissettiği gibi boyar. Teşekkürler Picasso. Bir çocuk olarak kalabilen ruhuna, savaşın soğuk yüzüne çarptığın fırçalarına, teşekkürler.

‘’Ben gördüğüm gibi değil, hissettiğim gibi boyarım.’’

Pablo Picasso

Görüş ve önerileriniz için benimle İletişime geçebilirsiniz.

• Instagram

Hüseyin Babacan