Resimde Form terimi yüzeyde yer alan ögelerin üç boyutlu olarak algılanabilmesini sağlayan etkiyi yaratmayı ifade eder. Örneğin bir nesnenin hacimsel yapısı ele alındığında; resmin içindeki duruşu, kütlesi, varlığı, mekan ile ilişkisi, vs. gibi resmin karakterini ortaya koyacak birçok detayda form karşımıza çıkar.
Kısacası resimde form; doku, renk, ışık gölge gibi bir kompozisyon unsurudur. Doğru algılanması ve doğru çözümlenmesi resmin istenilen etkiyi vermesi açısından oldukça önemlidir. Şekil bir nesneyi algıladığımız dış hatları ifade ederken; form o şeyi tanımamızı sağlayan, bize objenin yüzeyi, yapısı dokusu hakkında bilgi veren bir unsurdur.
Resimde Geometrik Formlar ve Organik Formlar
”Resimde form” teriminin özellikle güzel sanatlar eğitimine yeni başlayan bir öğrencinin neredeyse her gün duyduğu ve duymaya devam edeceği bir terim olduğunu da unutmayalım. Kendi içinde ikiye ayırmak mümkündür. Bunlar: Geometrik Formlar ve Organik Formlardır.
Geometrik formları zaten hepimiz bilmekteyiz, örneğin bir küp ya da bir kürenin formunun ne olduğuyla ilgili fikir ayrılığı yaşayacağımız bir nokta yok. Çünkü bunlar geometrik olarak tanımlanmış belirli kurallarla oluşturulan formlardır. Öznel bir yoruma açık değildir. Yalnızca onun boyutu ve oranı ile ilgili olarak bir tercih yapılabilir. Bir küp her zaman bir küptür.
Öte yandan; örneğin bir figür resmi yaparken figürün bacağının formunu algılamak bizi daha çok zorlar, burada organik bir form vardır. Her ne kadar belirli bir görünüme sahip olsa da; ortada küp ya da küre gibi ölçüleriyle tanımlayabileceğimiz bir yapı yoktur. Bu nedenle her yeni bakış açısında, her yeni duruşta figürü yeniden çözümlememiz gerekecek. Peki formu çözümlemek ne demek örneğin bir bacağın silindire andıran yapısını, kasların yarattığı çukurları ve yükseltileri nasıl çözümleyeceğiz?
Elimizde bir kağıt, kalem ve iki boyutlu bir yüzey var, ancak bizim üç boyutlu bir etki yaratmamız gerekiyor. Burada devreye diğer resim unsurları giriyor. Doğru formu yakalamak için şunlara dikkat etmeli:
Forma yönelik hacimsel çizgiler: Kullanacağımız çizgiler formun yapısına uygun olmalı, örneğin silindir bir formda dümdüz çizgiler kullanmak yaratmak istediğimiz etkiyi bize tam anlamıyla vermeyecektir. Çünkü yüzeyi tanımlar nitelikte çizgiler olmayacaktır. Aslında resim yaparken doğru bir yaklaşım gösterebilmek için resmini yaptığımız şeyi iyi tanıyor olmak gerek. Gerekli gözlemler yapıldıktan sonra onu ifade etmek çok daha kolay olacak.
Görselde de görüldüğü gibi bir silindiri etüt ettikten sonra aynı etkileri mimari öğeler içeren bir resimde de kullanmak mümkün.
Işık gölgenin forma uygun kullanımı: Resimde form, hacim üç boyutlu görüntü gibi unsurlar aslında tamamen algısal şeylerdir, hepsi görsel birer yanılgı yaratma yöntemidir. Üç boyut algısını kuvvetlendirmenin en etkili yolu da ışık gölgeyi doğru kullanmaktır. Bu sayede resimde aktarılmak istenen görsel yapı doğru inşa edilmiş olur. Işığın bir nesnenin yüzeyine vuruş biçimi, gölgenin doğru kullanımı nesnenin ya da figürün ışık ve gölgesinin doğru verilmiş olması resmin gerçekçi gözükmesindeki en büyük etkendir.
Doğru Formun Resimdeki Önemi
Resimde Form algımız geliştiğinde ve resme yönelik bakışımızda formu daha iyi kavramaya başladığımızda hem zaman olarak resmi daha hızlı kurgulamamızı ve çözümlememizi sağlar hem de daha doğru bir şekilde kompozisyonu oluştururuz.
Resimde formun doğru bir biçimde ele alınması resmin daha etkili bir ifadeye bürünmesini sağlayacaktır. Bu sayede çizilen objelerin kütleleri ve hacimleri izleyici tarafından daha anlaşılabilir hale gelir.
Resimde Form Algımı Nasıl Geliştirebilirim?
Formu görmek ve doğru algılamak için öncelikle geometrik formları ve yüzeyleri iyi tanıyor olmak gereklidir. Örneğin bir insan gözünün yapısı aynı zamanda bir küre formundadır. O nedenle bir göz çizerken kürenin formunu doğru etüt etmiş olmak faydalı olacaktır. Bu nedenle resim çalışmalarınıza geometrik form çözümlemeleri de ekleyebilirsiniz. Yine ustalar tarafından yapılmış resimleri incelerken buralarda oluşturulan espaslardaki geometrik yapıya, kullanılan nesnelerin boyanma biçimine göz atmak ve buradan bir analiz yapmak faydalı olacaktır. (”Espas neydi ya?” Diyorsanız sizi şu yazımıza aktaralım.)
Çizmeyi düşündüğünüz bir nesneyi ya da kompozisyonu kendinizi geometrik formlar ile kısıtlayarak çizmeyi deneyebilirsiniz. Örneğin tüm organik formları kendisine en çok benzeyen geometrik form gibi çizerek bu çizgileri bir heykeltıraş gibi yontabilirsiniz. Kısacası beyninizin formu algılamak için çeşitli bağlantılar kurmasını sağlamalısınız. Bunu ilk etapta geometrik formlar aracılığıyla yapmak kolay ve etkili bir yöntemdir.
Aynı zamanda eskiz yapmayı alışkanlık haline getirmek de sizi oldukça ileriye taşıyacaktır. Eskiz yaparken etraftaki şeyleri algılama biçiminiz hızla gelişecek. Özellikle hayatın akışına eskiz yapmayı da dahil ederseniz; örneğin bir otobüste giderken, bir kafede otururken, vapur ile karşıya geçerken, çay içerken, kısacası her anınızda eskizi canlı tutarsanız gelişim kaçınılmaz olacaktır. Eğer eskizi nasıl yapacağınızla ilgili ya da defter seçimi ile ilgili merak ettikleriniz varsa bu yazıyı okuyabilirsiniz: Eskiz Nedir? Eskiz Defteri Nedir? (Sketchbook)
”Sanat var olmasaydı, gerçeğin kabalığı dünyayı dayanılmaz hale getirirdi”
George Bernard Shaw
Herhangi bir konuda iletişime geçmekten çekinmeyin. Güncel kalmak için takip edin!
